Η Ενδομητρίωση είναι η κατάσταση εκείνη κατά την οποία το ενδομήτριο, δηλαδή ο ιστός που φυσιολογικά καλύπτει το εσωτερικό της μήτρας, εναποτίθεται για άγνωστους λόγους εκτός μήτρας και συνηθέστερα στο περιτόναιο, στις ωοθήκες και στους ιερομητρικούς συνδέσμους αλλά μπορεί να φτάσει και πολύ πιο απομακρυσμένα όπως στον θώρακα και στον εγκέφαλο. Αν κανείς αναρωτιέται πόσο συχνή είναι η ενδομητρίωση θα πρέπει να γνωρίζει ότι πλήττει το 20% περίπου των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας και συναντάται στο 50% περίπου περιπτώσεων ιδιοπαθούς ή ανεξήγητης υπογονιμότητας.
Η Ενδομητρίωση είναι μία πολύ ιδιαίτερη πάθηση και η κλινική της επίπτωση δεν μπορεί εύκολα να προβλεφθεί. Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, η ενδομητρίωση μπορεί να εκδηλωθεί με υπογονιμότητα στο 50 % περίπου των περιπτώσεων, δυσμηνόρροια, πόνο δηλαδή στην περίοδο, και με τα δύο συμπτώματα ή ακόμα και με τίποτε από τα δύο. Δεν είναι λίγες δηλαδή οι περιπτώσεις στις οποίες ενώ υπάρχει ενδοκοιλιακά ενδομητρίωση η ασθενής δεν έχει πονέσει ποτέ στην περίοδο της ή ακόμη κατόρθωσε και συνέλαβε εύκολα φυσιολογικά!
Η διάγνωση και θεραπεία της ενδομητρίωσης διενεργείται μόνο με λαπαροσκόπηση. Σε επίπεδο βιοχημικό ο μόνος δείκτης που μπορεί να βρεθεί υψηλός είναι ο δείκτης Ca125, αλλά επειδή αυτός ανεβαίνει σε μόλις 20% των περιπτώσεων δεν μπορεί να αποτελεί αποκλειστικό κριτήριο για τη τεκμηρίωση της διάγνωσης. Αν κατά τη διενέργεια της λαπαροσκόπησης βρεθούν και καυτηριαστούν εστίες ενδομητρίωσης ήπιου βαθμού, το ζευγάρι μπορεί να αυξήσει τις πιθανότητες αυτόματης σύλληψης κατά 60-70% με την προϋπόθεση βέβαια ότι συντρέχουν όλες οι απαραίτητες προϋποθέσεις για να επιτευχθεί αυτό. Σε σοβαρότερες μορφές ενδομητρίωσης, ο κλινικός προτείνει να εφαρμοστεί φαρμακευτική καταστολή περιόδου για ένα με τρεις μήνες προκειμένου να αποφευχθεί η υποτροπή της. Στην περίπτωση μιας γυναίκας που επείγεται να ξεκινήσει τις αναπαραγωγικές της προσπάθειες είναι προτιμητέα η αποφυγή της φαρμακευτικής καταστολής και η άμεση έναρξη των ελεύθερων επαφών.
Σέ κάθε περίπτωση αυτό που πρέπει να τονιστεί είναι ότι η ενδομητρίωση είναι παρούσα σε πολλές ασθενείς που παρουσιάζουν ανεξήγητη υπογονιμότητα. Η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία της μπορεί να αποσοβήσει τη διενέργεια αναίτιων κύκλων υποβοηθούμενης αναπαραγωγής και να εξασφαλίσει στο ζευγάρι την πρόσβαση στη φυσική σύλληψη.